De groei van de Nederlandse economie heeft zich verder doorgezet. De positieve ontwikkeling van de economie vertaalt zich tevens in een herstel op de woningmarkt. Woningprijzen zijn de afgelopen periode sterk gestegen en het aantal te koop staande woningen is sterk gedaald. De nieuwbouw van woningen komt traag weer op gang waardoor het aantal aangeboden nieuwbouwwoningen op een historisch laag niveau zit. De lage rentestand fungeert als aanjager voor de woningmarkt.
Ook de markt voor overig vastgoed (bedrijfs- en kantoormarkt, retail) profiteert van de ontwikkeling van de economie, ondanks dat voor verschillende typen vastgoed sprake is van een overaanbod. Dat geldt bijvoorbeeld voor kantoorvastgoed, ook voor Noordwest Nederland. Daar is de voorraad wel iets afgenomen, bijvoorbeeld door transformaties naar andere functies. Ook voor retail is nog steeds sprake van een overaanbod. Wel nemen de investeringen in winkelvastgoed weer toe, echter alleen in de meest kansrijke gebieden. Buiten deze gebieden staan de huren nog steeds onder druk.
Een van de doelstellingen in de programmabegroting is het bieden van mogelijkheden voor het gebruik en de bebouwing van gronden (hoofddoelstelling 5.3). In een aantal majeure projecten en gebiedsontwikkelingen is de gemeente (gedeeltelijk) grondeigenaar waardoor de gemeente (mede) initiatiefnemer voor de ontwikkeling van een programma (b.v. woningen of een maatschappelijke functie) is. Daarnaast is de gemeente betrokken bij een groot aantal ontwikkelingen waarbij derden de initiatiefnemers zijn, zoals woningcorporaties en commerciële ontwikkelaars.
De rol die de gemeente inneemt verschilt sterk per project en varieert van initiatiefnemer en regievoerder tot het alleen faciliterend optreden (procedureel en toetsend). Voor 2018 blijft de focus primair op projecten die voortvloeien uit en passen binnen de strategische agenda en de Visie op Velsen, zoals het afronden van de huidige grote grondexploitaties Stadspark IJmuiden, Oud IJmuiden en de Grote Hout. In de prioriteitstelling van projecten vormen onder meer financiële overwegingen en bijvoorbeeld contractuele verplichtingen een rol. De gemeente Velsen speelt als grote vastgoedeigenaar een belangrijke rol bij het leefbaar houden en de herontwikkeling van locaties. Zo biedt het gemeentelijk vastgoed ruimte aan een groot aantal maatschappelijke instellingen.